Efni Þriðjudagstækninnar í dag er “multitasking”. Þ.e. hvernig við og ekki síst krakkarnir tökumst á við ótal hluti í einu – og hvort við ráðum í raun og veru við það.

Þegar ég var lítill heyrði ég um mann sem gat talað í símann, skrifað bréf og hlustað á útvarpsfréttirnar, allt í einu. Þetta þótti aðdáunarverður hæfileiki. Í dag er þetta fastur hluti af daglegu lífi okkar margra og unglingarnir spjalla á MSN, hlusta á tónlist og leita á Vefnum á meðan þau vinna heimavinnuna fyrir skólann – foreldrunum oft til mikils ama og reyndar vantrúuð á að það sé virkilega hægt að sinna svo mörgum hlutum í einu með einhverri athygli.

Um þetta fjallar stórfróðleg forsíðugrein Time þessa vikuna (þeir sem ekki eru áskrifendur geta komist í greinina með því að horfa fyrst á eina stutta auglýsingu).

Sjálfur er ég dálítill “multi-tasker”, en þó nógu einhverfur til að geta sökkt mér í hluti og útilokað allt annað tímunum saman þegar svo ber undir. Ég heyrði einhverntíman þá kenningu að sá eiginleiki að glíma við marga hluti samtímis sé sérstaklega ríkur í konum, sem í gegnum aldirnar hafi þurft að sinna börnum, annast matargerð og sauma föt, allt á sama tíma. Karlmenn hafi hins vegar frekar einbeitingargenið, enda hafi ekki veitt af þegar fylgja þurfti eftir bráð í marga daga, halda kyrru fyrir og gæta þess að gefa ekki í óvarkárni frá sér hljóð sem gæti fælt mammútinn 😉

Hvað sem því líður er gaman að “multi-taska” þegar vel gengur. Maður er kannski með marga bolta á lofti í vinnunni, fer úr einu máli í annað, kemur mörgum hlutum örlítið í átt að settu marki. Ég ímynda mér að þetta sé – bókstaflega – ekki ósvipað því að læra að “juggle”-a (sem ég get nota bene ekki) – að maður verði steinhissa þegar manni tekst að halda öllum boltunum á lofti í nokkur skipti. Rétt eins og í “juggle”-inu er síðan verulega pirrandi þegar verkefni, jafnvel fleiri en eitt, lenda í vandræðum á sama tíma og maður á fullt í fangi með það bara að sópa upp – brotnum vasa eða verkefni sem er komið fram yfir skiladag.

Í áðurnefndri grein, kemur fram að samkvæmt bestu vitund vísindamanna er í raun ekki rétt að segja að heilinn fáist við mörg verkefni samtímis. Tímanum er frekar eins og skipt upp í sneiðar og þegar við eigum við margt í einu færist áherslan einfaldlega frá einu verkefni á annað, í sumum tilfellum með einhverra mínútna millibili, en allt niður í nokkrum sinnum á sekúntu ef t.d. um rauntímasamskipti er að ræða við marga í einu. Við höfum sem sagt ekki “meiri” athygli, heldur deilum við henni niður á fleiri hluti.

Vitnað er í könnun þar sem fram kemur að þrátt fyrir að bandarískir krakkar hafi ekki meiri tíma í “neyslu” á rafrænum miðlum (sjónvarpi, vef, MSN-samskiptum, DVD, tölvuleikjum, o.s.frv.), en neyti aftur á móti meira efnis en rauntíminn segir til um, eða 8,5 klukkustunda af efni á sólahring á 6,5 tímum. Með öðrum orðum er nærri þriðjungi tímans sem fer í þessa neyslu eytt í að neyta tveggja miðla samtímis (lesa vefsíðu og horfa á sjónvarpsþátt t.d.).

Það er auðvitað ekkert nýtt að eldra fólkið hafi áhyggjur af því hvernig yngra fólkið beitir nýrri tækni. Plató gamli hafði áhyggjur af því að ritmálið myndi eyðileggja sagnahefðina og hæfileika okkar til að muna. Það er reyndar rétt, en við erum samt betur stödd eftir en áður. Sömu sögu er að segja af rokktónlistinni, tölvuleikjunum og núna Netinu. Það er ekki nokkur vafi að hæfileikinn til að “multitaska” mun nýtast þeirri kynslóð sem nú vex úr grasi á vinnustöðum framtíðarinnar.

Vandinn er bara sá að þetta stöðuga áreiti veldur álagi á hugann (m.ö.o. stressi) sem getur ágerst og verður þess valdandi að sumir geta ekki eytt einum frímínútum án þess að senda SMS eða vakna jafnvel á nóttinni til að gá að tölvupósti eða SMS skilaboðum. Ekki ósvipað og spilafíkn. Ef einn leikur í kassanum stendur ekki undir væntingum setjum við annan pening í og svo koll af kolli.

Það er óumdeilt að heilinn þarf hvíld til að vinna úr þeim upplýsingum sem hann hefur meðtekið. Það er líklega þessvegna sem það er óbrigðult að í bókum þar sem menn lýsa velgengni sinni í viðskiptalífi, íþróttum eða nánast hverju sem er, að þar er heilræði um að taka sér tíma á hverjum degi í það bara að hugsa málin. Tæma hugann, t.d. í líkamsrækt, eða einrúmi einhversstaðar að minnsta kosti einu sinni á dag og leggja stöðuna fyrir sig. “Defragga” harða diskinn svo maður noti líkingamál sem þið nördarnir skiljið 🙂

Þannig að heilræði dagsins er: Multi-tasking er gott – næstum nauðsynlegt í nútíma skrifstofuumhverfi, en það þarf líka að gefa sér tíma í að einbeita sér að erfiðu hlutunum.

Þriðjudagstæknin er vikulegt spjall á NFS á þriðjudögum kl 11:10.

Efni Þriðjudagstækninnar í dag er rafmagnsnotkun og rafhlöður í tölvur og önnur raftæki og draumurinn um þráðlaust rafmagn.

Eitt helsta vandamál stórra vélabúa* nú orðið er rafmagnsnotkun – og ef til vill ekki að undra. Að sögn eru t.d. um 200.000 tölvur í vélabúum Google í Kaliforníu. Hver um sig notar svipaða raforku og venjuleg heimilistölva, líklega um 120W. Allar þessar vélar eru svo saman komnar í þéttum lokuðum rýmum, sem veldur því að þau hitna verulega og þurfa öflug kælikerfi.

Samkvæmt heimildum frá HP fer álíka mikil orka í að kæla niður vélasal og fer í að knýja tölvurnar í honum. Sem sagt: kælingin tvöfaldar orkunotkunina. Gróflega má því áætla að vélasalir Google einir og sér noti stöðugt um 50MW af raforku, eða rúmlega 400 gígawattsstundir á ári. Heildar raforkunotkun heimila á Íslandi á síðasta ári var rétt rúmlega 2.000 gígawattsstundir. Þannig að vélasalir Google einir og sér nota álíka mikið rafmagn og 60.000 Íslendingar.

Augljóslega hefur þetta umtalsverðan kostnað í för með sér í raforkukaupum, en skapar líka önnur vandamál. Raforka í Kalíforníu er ekki ódýr og ekki mjög örugg. Kælivandamálið veldur því líka að húsnæði nýtist ekki eins vel og ella (það þarf að lofta um græjurnar) sem aftur eykur húsnæðiskostnað.

Það er því ekki að ástæðulausu sem Google sér þetta sem stórt vandamál hefur eytt umtalsverðu púðri í verkefni sem snúa að sparneytnari tölvubúnaði og hentugri tölvutækni.

Hmmm – á Íslandi er nóg af orku, nóg af plássi og meira að segja nóg af kulda. Ef snúrurnar okkar væru ekki alltaf að detta í sundur þá væru kannski einhver tækifæri þarna?

– – –

Rafmagnsnotkun tölva og annarra raftækja er líka vandamál á minni skala. Eitt stærsta vandamálið við framleiðslu fartölva og farsíma eru einmitt rafhlöðurnar. Endingargóðar, litlar og léttar rafhlöður eru dýrar og reyndar er þetta hreinlega vandamál sem enn hefur ekki verið leyst að fullu.

Tækjasýningin Cebit stendur nú yfir í Hannover í Þýskalandi og meðal þess sem hefur verið að vekja mesta athygli þar eru rafhlöður sem byggja á “fuel cell” tækni (hafa slíkar sellur ekki verið kallaðar “efnarafalar” á íslensku?). Satt best að segja er þetta tækni sem er skyldust því sem vetnisstrætóarnir okkar keyra á – þó að í tilfelli fartölvu og farsímarafhlaðnanna sé orkugjafinn metan í stað vetnis.

Efnarafalsframleiðandinn Antig, hefur verið að sýna slíkar rafhlöður á Cebit og segir að þær verði komnar á almennan markað þegar á næsta ári. Í sellunum verður til rafmagn við efnahvörf sem ég kann svo sem ekki almennilega skil á, en hægt er að fræðast nánar um hér. Miðað við þá orkunýtingu sem framleiðendur á borð við Antig eru að ná úr sellunum sínum í dag er líftími þeirra tíu sinnum lengri miðað við sömu stærð af rafhlöðum heldur en í hefðbundnum rafhlöðum í dag.

Í stað þess að hlaða rafhlöðuna með því að stinga henni í samband er fyllt á sellurnar með því að bæta á þær metani. Þannig að hægt er að hafa með sér “viðbótarorku” í þrýstibrúsa og fylla á eftir því sem þarf. Vissulega talsvert frábrugðið því sem við þekkjum í dag, en endingartíminn virkilega eftirsóknarverður. Við þyrftum t.d. ekki að hlaða símana okkar nema etv. einu sinni til tvisvar í mánuði og fartölvur án nokkurra rafmagnskapla fara að verða raunhæfur kostur (þarf að fylla kannski tvisvar í viku).

Kannski kemur þetta að stóru leiti í stað draumatækninnar sem ég ætlaði mér alltaf að finna upp (án þess að hafa nokkrar forsendur til) – þráðlausa rafmagnið. Staðreyndin er sú að þessar snúrur fara óskaplega í taugarnar á mér – og ég er engan veginn einn um það. Mig hefur alltaf dreymt um að rafmagnstæki, ekki bara tölvur og símar, heldur líka sjónvörp, hljómflutningstæki og ryksugur (ekki síst ryksugur) yrðu þráðlaus. Vandinn er bara sá að vandamálið er býsna flókið. Jú það er hægt að flytja raforku þráðlaust á milli staða í beina loftlínu með litlu orkutapi (t.d. með leysigeisla) en þá steikir það hvað (eða hvern) sem lendir fyrir geislanum ef um einhverja orku að ráði er að ræða.

Sá sem finnur lausn á þessu verður í öllu falli forríkur. Mér skilst að viðtekinn sannleikur í vísindaheiminum sé að þetta sé óframkvæmanlegt, en það er svo sem ekki í fyrsta skipti 😉

Hvað sem því líður þá er fullt af tækifærum í orkuframleiðslu, -miðlun og dreifingu til upplýsingatæknigeirans bæði í stórum og smáum skömmtum.

– – –

* uppruna orðsins “vélabú” má rekja til samræðna minna og konunnar um helgina – þetta er að sjálfsögðu íslenskum hugtaksins “server farm”. Gegnsætt og fínt.

Þriðjudagstæknin er vikulegt spjall á sjónvarpsstöðinni NFS – á þriðjudögum kl. 11:10.

Efni þriðjudagstækninnar í dag er farsíminn og hvernig á því stendur að þegar síminn hringir þarf allt annað að víkja.

Hérna einu sinni voru símtöl fágæt. Það að fá símtal, var jafnvel merkilegara en að fá símskeyti eða sendibréf. Þetta var viðburður og var tekið alvarlega – þeim mun alvarlegar sem símtalið kom lengra að. Í þeim tilfellum átti fólk yfirleitt von á símtalinu og beið í ofvæni eftir því.

Þetta er auðvitað algerlega liðin tíð, en einhverra hluta vegna berum við enn ómælda virðingu fyrir símtalinu. Hver kannast ekki við það að vera í miðjum samræðum við einhvern augliti til auglitis – jafnvel á formlegum fundi – þegar síminn hjá einum fundarmanna hringir og hann eða hún svarar óhikað í símann?

Fólkið á fundinum er búið að taka frá tíma af deginum til að setjast niður með þér og ræða einhver mál – að svara óundirbúnu erindi annarsstaðar frá, er óvirðing við þá og þeirra tíma. Jafnvel þó þú sért bara í óformlegu spjalli við vinnufélaga þegar síminn hringir, þá fer það betur með þinn tíma og hans að ljúka erindinu – þagga niður í símakvikindinu og afgreiða það síðar.

Óundirbúin símtöl eru satt best að segja afar óhentugur samskiptamáti. Líkurnar á því að sá sem þú ert að hringja í, sé ekkert að gera og að þitt erindi sé akkúrat það sem hann vill helst afgreiða á þeim tímapunkti eru hverfandi.

Ekki misskilja mig, ég nota símann mikið. Eins og ég hef áður imprað á eiga sum erindi mun betur heima í símtali en t.d. í textasamskiptum – og eins er fólk bara misduglegt að nýta sér aðrar leiðir. Þetta spilar maður dálítið eftir eyranu.

Langoftast tek ég samt það sem ég kalla “hentisamskipti” fram yfir símtöl – allavegana í vinnunni. Með hentisamskiptum á ég við það að ég ber upp erindið þegar mér hentar og viðmælandinn svarar þegar honum hentar. Tölvupóstur og skilaboðaforrit á borð við MSN eru (a.m.k. þegar fólk hefur vanist þeim) góð dæmi um hentisamskipti. Ef fólk kemur sér upp þokkalegu vinnulagi með það hvernig það afgreiðir tölvupósta og önnur slík erindi, eru þessi samskipti miklu skilvirkari en símtölin og nýta tíma beggja aðila betur.

Það er líka alveg sjálfsagt að umgangast símann á sama hátt. Þú þarft ekkert að svara þó að síminn hringi – í alvöru – það eru engin lög sem kveða á um refsingu fyrir ósvöruð símtöl! Ef þú ert í miðjum samræðum við einhvern, eða jafnvel bara niðursokkinn í það sem þú ert að gera, þá má vel þagga niður í símanum, afgreiða erindið og hringja svo til baka seinna. Til þess er “atburðalistinn” í símanum.

Ef þú ert á mikilvægum fundi og átt ekki von á enn mikilvægara símtali, þá er sjálfsagt að taka hljóðið af símanum og afgreiða símtölin að fundinum loknum. Ef þú átt von á mikilvægu símtali, þá er kurteisi að láta fundarmenn einfaldlega vita af því. Það skilja það allir og hafa flestir verið í sömu aðstöðu.

Ef þú samviskusamlega hringir til baka og afgreiðir erindið, þá venst fólk því líka að svona notir þú símann, virðir það við þig og hringir ekki aftur, heldur bíður þar til þú hefur tök á að hringja til baka. Það er hins vegar að sama skapi dónalegt að hringja ekki til baka – rétt eins og það er dónalegt að svara ekki tölvupósti þar sem búist er við svari.

Síminn þarf ekki að hafa forgang á allt. Það eru jú ekki nema kannski 6-8 ár síðan fólk fór að venjast því að hafa símann alltaf við höndina, og það hafa hreinlega ekki enn skapast almennilegar hefðir í kringum það hvernig “eigi” að umgangast símana. Ég er þess fullviss að þróunin verður í þessa átt, einfaldlega vegna þess að á þennan hátt nýtir fólk sinn tíma betur og fækkar stressfaktorunum um einn – ekki veitir af.

Þriðjudagstæknin er vikulegt spjall á sjónvarpsstöðinni NFS – á þriðjudögum kl. 11:10.

Efni Þriðjudagstækninnar í dag eru gamlar tölvubækur og skemmtilegar tilvitnanir úr þeim

Nokkur undanfarin ár hef ég verið að sanka að mér gömlum íslenskum tölvubókum. Þetta átti nú ekki að verða alvarleg söfnun en hefur þó ágerst.

Það var merkilega mikið skrifað um tölvur strax fyrir 20-30 árum síðan og margir sem virðast hafa ráðist í að skrifa frekar eigin bækur en að þýða erlend rit. Eins er athyglisvert hversu snemma hefur verið ráðist í að finna og koma í umferð íslenskum orðum yfir allskyns tölvutengda hluti. Þeir sem segja að við tölum ekki um tölvur á íslensku hafa einfaldlega ekki rétt fyrir sér.

Við tölum um tölvur, skjái, lyklaborð og mýs; vistum og opnum skrár á harða diskinum, vöfrum um Netið, lesum tölvupóst, færum okkur í nyt ritvinnsluforrit og töflureikna, leikum okkur í tölvuleikjum og kippum okkur ekkert upp við það. Í samanburði við t.d. hin Norðurlandamálin er þetta alger hátíð.

Auðvitað ganga orðin misvel í fólk og ná ekki öll góðri útbreiðslu. Þannig tala flestir um að skrolla, pana og súmma í stað þess að skruna, skotra og þysja. Víðómurinn hefur ekki náð að ryðja steríóinu úr vegi og sniðmátið hefur mátt sín lítils gegn templeitinu.

Þessum samt sem áður góða árangri er held ég – a.m.k. óbeint – ekki síst að þakka framtaki Orðanefndar Skýrslutæknifélagsins sem strax árið 1983 gaf út fyrstu útgáfu Tölvuorðasafns – rit sem hefur verið endurnýjað reglulega síðan, nú síðast í fyrra. Á þeim tíma sem þessi bók kemur út hafa þeir sem unnu við og léku sér með tölvur ekki talið mörg þúsund og merkilegt að ráðast í þessa vinnu.

Það er athyglisvert að að samantekt orðasafnsins komu margir sem seinna áttu eftir að láta mikið að sér kveða í upplýsingatækni hér heima, þar á meðal þeir Jóhann Malmquist og Snorri Agnarsson sem stofnuðu Softis (sem í dag heitir OpenHand), Ólafur Daðason, stofnandi Hugvits / GoPro og auðvitað Oddur Benediktsson guðfaðir tölvubyltingarinnar á Íslandi.

Gömlu tölvubækurnar sýna annars glöggt stöðu tölvutækninnar á þessum tíma og þær breytingar sem hún hefur haft í för með sér. Á hverjum einasta degi notum við t.d. ritvinnsluforrit sem jafna texta, skipta milli síða og leyfa okkur að breyta textanum að vild fram og til baka. Hér er stutt lýsing á vinnu “setjara” sem var stór stétt manna í prentsmiðjum fyrir tíð umbrotsforrita:

Þegar til setningar kemur, þarf setjarinn að taka tillit til markvíslegra þátta vegna uppsetningar efnisins. Oftast er textinn í föstum dálkum og verður setjarinn að gæta þess að orðin fylli sérhverja línu þannig að það bil sem ófyllt er í lok línunnar og er of lítið fyrir næsta orð sé jafnað út með því að breikka bilið milli orðanna. Þetta nefnist útjöfnun. Ef línan verður of löng í fyrstu lotu verður setjarinn að flytja síðasta orðið yfir í næstu línu eða að skipta því milli lína. Þó er ekki mögulegt að skipta öllum orðum milli lína, t.d. ekki orðinu “steinn”. Við útjöfnunina verður setjarinn jafnframt að gæta þess að bil milli orða í mörgum samliggjandi línum tengist ekki saman í hvítan taum sem liggur niður eftir dálkinum.

Þurfi að breyta texta, eftir að hann hefur verið settur, jafnvel þótt ekki þurfi nema að skjóta inn einu orði eða fella niður, þarf oft að setja alla málsgreinina að nýju.

Þessi tilvitnun er úr bókinni Tölvur að starfi sem var skrifuð 1969, en Almenna Bókafélagið gaf út 1979 – ekki víst að útgáfa 10 ára gamalla tölvubóka þætti fínt í dag. Í framhaldinu er svo jöfnun og annarri setningu texta fyrir prent lýst, eins og hún fer fram með hinni byltingakenndu umbrotstækni og klikkir þýðandinn út með:

Sú aðferð við rafeindastýrða setningu texta sem hér hefur verið lýst er farin að ryðja sér nokkuð til rúms hérlendis og var til dæmis notuð við setningu þessarar bókar.

Um tölvur og flugbókanir segir:

Fyrir þann sem afgreiðir slíkar pantanir sparar þetta mikinn tíma því nú þarf ekki að fletta upp í flóknum töflum til að finna hvenær flogið er milli einhverra borga, því tölvan getur á svipstund veitt slíkar upplýsingar, og nú er unnt að ganga frá hverri umsókn strax án þess að senda þurfi skeyti eða skrifa bréf og bíða síðan svars.

…og ekki að spyrja að hraðanum í gagnasendingum:

Með boðum eftir venjulegri símalínu má fá texta sem fyllir heila blaðsíðu á aðeins 10 sekúndum.

Í lok bókarinnar má svo finna þessa vægast sagt framsýnu klausu sem segja má að hafi gengið fullkomlega eftir:

Enn er þó ekkert lát á framförum í rafeindatækni og tölvusmíði. Á sama hátt og vasatölvur eru nú algengar á heimilum, má gera ráð fyrir að útstöðvar, með umtalsverðri eigin reiknigetu, verði algengar á heimilum eftir 1-2 áratugi og að unnt verði að nota þessar útstöðvar til að komast í samband við öflugar tölvur í gegnum símalínu, við fréttamiðstöðvar, við upplýsingabanka (þar verði t.d. hægt að fá upplýsingar úr alfræðibók eða fletta upp í venjulegri orðabók), senda greiðslur af bankareikningi inn á gírónúmer og svo mætti lengi telja.

Í allnokkrum bókum ber á ótta manna við tölvutæknina, annað hvort að tölvurnar taki yfir, eða að fólk missi vinnuna unnvörpum vegna þeirra. Höfundur “Tölvur að störfum” slær á óttann með þessum orðum:

Sumir óttast áhrif tölvanna, telja að þær geti farið að stjórna manninum. En það er ávallt maðurinn sem hefur stjórnina. Ekki þarf nema að þrýsta á hnapp til að slökkva á tölvunni.

Annað er hins vegar uppi á teningnum í bókinni Tölva og vinna sem Menningar- og fræðslusamband alþýðu gaf út 1983. Bókin er nánast áskorun til yfirvalda að fara sér hægt í tölvuvæðingu þar sem hún muni valda svo miklu atvinnuleysi. Ásmundur Stefánsson skrifar t.d. í formála:

Víða einangrast fólk við tækjaborð, verkefnin verða skýrar og ófrávíkjanlegar afmörkuð og verkfyrirkomulagið ákveðið að ofan án þess að starfsmaðurinn komi sínum sjónarmiðum og reynslu að. Presónuleg samskipti á vinnustaðnum verða oft minni. Tækniþróunin getur valdið því að maðurinn verði viðhengi véla í flóknu framleiðslukerfi og þá framleiðslukerfi sem er stýrt úr stjórnstöð forstjóravaldsins í hinu smæsta. Hjá slíkri þróun þurfum við að komast. Og við verðum einnig að sjá til þess að ekki komi til atvinnuleysis.

– – –

Í samningunum 1982 gerði ASÍ sérstakt samkomulag við Vinnumálasamband samvinnufélaganna þar sem m.a. stjórnendum fyrirtækjanna, sem hyggjast taka upp tölvutækni er skylt að gera starfsfólki grein fyrir ástæðum og afleiðingum.

…og kannski var þetta ekki alrangt:

Það skiptir okkur öllu að sjá fyrir í tíma hvert tækniþróun stefnir og á hvaða sviðum er líklegast að ný tækni muni valda straumhvörfum á næstu árum. Ef vélmenni leysa mannshöndina af hólmi í fiskvinnslu á næstu árum, gæti orðið alvarlegt ástand í stórum landshlutum.

Í lokaorðum bókarinnar kveður aðeins við jákvæðan tón:

Umföllunin um vinnutilhögun hér að framan hefur vonandi nægt til að gera grein fyrir því, að mögulegt er að nota örtölvutæknina til góðs. Ef vel tekst til – það er m.a. undir launafólki og samtökum þess komið – má búast við bjartri framtíð; framtíð án andlegra og líkamlega slítandi vinnu. Kjósi menn einnig að skipuleggja örtölvutæknina með þeim hætti að sem flestir fái hlutdeild í henni, er líklegt að mannkyninu auðnist að fullnægja þörfum sínum betur en nú, og geti þannig dregið úr hugri, sjúkdómum og atvinnuleysi.

…en þó klikkt út með þessum orðum:

Fái atvinnurekendur hins vegar einir að ráða ferðinni og verði tölvuvæðingin eingöngu notuð til þess að þjóna atvinnurekendum munu afleiðingarnar verða m.a. stórfellt atvinnuleysi í nær öllum stéttum, störf verða í auknum mæli einhæf og niðurdrepandi og atvinnuöryggi verður enn minna en það er í dag.

Svo mörg voru þau orð!

– – –

Auðvitað er auðvelt að sitja hérna, tuttugu og eitthvað árum seinna og hlæja að þessum skrifum og líklega segja þau meira um tíðarandann í stóru samhengi hlutanna en viðhorfið til tölvutækninnar einnar og sér. Þetta er samt voða skemmtilegt 🙂

Ég á talsvert meira af góðum gullkornum úr þessum bókum og kem kannski með eitthvað af þeim síðar. Ef þið eigið óborganlegar tilvitnanir úr gömlum tölvuskrifum, endilega sendið mér þau í tölvupósti á hjalli@hjalli.com eða í komment hér að neðan.

…og ekki henda gömlum tölvubókum – ég er meira en til í að taka við þeim 😉

Þriðjudagstæknin er vikulegt spjall á sjónvarpsstöðinni NFS – á þriðjudögum kl. 11:10.

Efni Þriðjudagstækninnar í dag eru samskipti á textaformi og hvernig okkur hættir við að lesa rangt í “tón” samskiptanna.

Nú orðið fer umtalsverður hluti samskipta margra okkar fram á textaformi, annað hvort í tölvupósti eða í skilaboðaforritum á borð við MSN Messenger. Í þess háttar samskiptum vantar allskyns vísbendingar sem við höfum í töluðu máli eða þegar við erum augliti til auglitis við fólk. Handahreyfingar, líkamsstaða og tónninn í röddinni segja býsna mikið um það hvernig túlka beri það sem sagt er.

Einhverntíman heyrði ég sagt að 50% af merkingu þess sem sagt er fælist í orðunum, 30% í raddblænum og 20% í líkamstjáningunni, án þess að það fylgdi sögunni endilega hvernig þetta hefði verið mælt.

Þetta undirstrikar í öllu falli þá staðreynd að orðin segja bara hálfa söguna. Það getur þess vegna verið mjög varasamt að lesa einhvern tón í textasamskipti. Sjálfur hef ég oftar en einu sinni lent í svona “oftúlkun” á MSN. Hér eru tvö dæmi eftir minni:

Viðmælandi: [einhver fyndinn brandari sem ég man ekki]
Ég: haha
Viðmælandi: Voðalega ertu eitthvað daufur – er ekki allt í lagi?

Viðmælandi 2: Fyrirgefðu, ég er búinn að vera mjög upptekinn og hef ekki getað sinnt þessu
Ég: Ég hef tekið eftir því
Viðmælandi 2: Hvað áttu við með því? Heldurðu að ég sé ekki að vinna vinnuna mína?

Í bæði skiptin tók dágóðan tíma að settla málið. Nei, ég var ekki daufur í dálkinn og nei, ég var ekki að ásaka neinn um að vinna ekki vinnuna sína. Í seinna tilfellinu varð meira að segja fljótt ljóst að MSN myndi ekki duga til og ég hringdi í viðkomandi til að settla málið og útskýra að þetta væri alger misskilningur.

Á MSN koma líka inn tveir faktorar í viðbót sem tölvupósturinn þarf ekki að glíma við. Viðmælendur geta farið að lesa í þagnir (sem geta stafað af öllu frá klósettferðum til viðskiptafunda) og þar sem forritið sýnir hvort notandi á hinum endanum er að slá inn texta eða ekki, vekur það spurningar um öll hik, svo ekki sé talað um ef viðmælandinn sló eitthvað inn en sendi svo aldrei neitt.

Broskallarnir og öll hin “emoticonin” (getum við kallað þetta “skaptákn”?) í MSN eru ekki bara upp á punt, þau hjálpa til við að koma einhverskonar skapi eða tón á framfæri og gera það iðulega 😉

Þegar við skrifum texta, þá “heyrum” við það sem við skrifum. Tónninn fer því ekki á milli mála í okkar huga. Þegar viðmælandinn les textann kemur hann að málinu með allt öðrum huga og getur túlkað hann algerlega útfrá eigin hugarástandi. Ef viðkomandi hefur farið öfugu megin fram úr rúminu geta jafnvel einföldustu setningar orðið gildishlaðnar og fullar af duldri merkingu eins og hann eða hún “heyrir” það við lesturinn.

Nýlega birtist grein um rannsókn á þessháttar túlkun tölvupóstsamskipta í hinnu bandaríska Journal of Personality and Social Psychology*. Í ljós kom að lesendur mistúlkuðu tón tölvuskeyta í 50% tilfella, meðan þeir sem skrifuðu póstinn töldu yfirleitt ómögulegt að mistúlka þennan tón. Það sem meira er fólk taldi sig hafa túlkað tóninn rétt í 90% tilfella. Þarna er 40% bil sem er fullt af misskilningi og getur hæglega leitt til allskyns leiðinda.

Lausnin er auðvitað ekki að hætta að nota textasamskipti. Til þess eru þau of skilvirk og þægileg. En það er gott að vita af þessu og bæði skrifa og lesa tölvupóst og annan texta með þetta í huga. Skrifa skýrt, lesa ekki of mikið á milli línanna og taka strax á því ef grunur er um einhvern misskilning. Þá er síminn eða samtal augliti til auglitis yfirleitt betra. Misskilningur á misskilning ofan getur hæglega gert illt verra.

– – –

* Greinina er hægt að kaupa. Hún heitir “Egocentrism over e-mail: Can we communicate as well as we think?” og er númer 7 á þessari síðu.

Þriðjudagstæknin er vikulegt spjall á sjónvarpsstöðinni NFS – á þriðjudögum kl. 11:10.