Ég vil endilega leysa ráðgátuna um það hvernig í ósköpunum maður fer að því að þekkja Íslendinga erlendis.

Þetta er skemmtilegur samkvæmisleikur sem ég veit að margir stunda, t.d. á flugvöllum og við erum flest alveg ótrúlega góð í þessu. Ég er sem sagt að tala um þessa vissu sem stingur sér í kollinn á manni þegar augað dregst að einstaklingi eða hópi í mannhafi og hugsar með sér: “ÞETTA eru Íslendingar”. Hvernig fer maður að því að þekkja landa sína frá t.d. Dönum og Svíum í Kaupmannahöfn? Eða Bretum í London? Ég er ekki að segja að það fari ekki einhverjir Íslendingar framhjá manni, en þegar þessi sterka tilfinning kviknar þá hefur maður nær undantekningarlaust rétt fyrir sér.

Ég hef heyrt margar kenningar um það hver ástæðan sé: undanrennugrái hörundsliturinn, háleitni sveitamannsins sem horfir yfir mannhafið í staðinn fyrir að horfa á tærnar á sér eins og þeir gera sem aldir eru upp í meira þéttbýli, magn innkaupapoka, að við séum öll svo lík af því að við séum jú öll tiltölulega skyld – nú eða einhverskonar sambland af öllu þessu.

Ég er samt með eina kenningu í viðbót. Við búum jú í ótrúlega litlu samfélagi – 312.000 eða þar um bil. Miðað við það hvað maður umgengst, hittir og sér marga dags daglega í vinnunni, þegar maður verslar í matinn, tekur strætó, horfir á fréttirnar, fer á kaffihús eða hvað annað sem maður tekur sér fyrir hendur yfir daginn – þá er ekki ólíklegt að maður hafi einhverntímann hitt eða séð stóran hluta Íslendinga – flesta satt að segja oft.

Ég vil meina að það sem sé aðallega að gerast þegar “Íslendingaheilkennið” gerir vart við sig sé að litla einingin í heilanum sem vinnur við það að þekkja fólk og andlit (sjá fyrri umræðu hér) sé að senda frá sér veik boð – veikari en “ég þekki þennan”, jafnvel veikari en “þetta er einhver sem ég hef séð” – meira svona lágt suð, sem við þekkjum í útlöndum sem tilfinninguna “ÞETTA er Íslendingur”. Öll hin atriðin hjálpa auðvitað til, en þau eru – rétt eins og allt annað í útliti og fari fólks í kringum okkur – túlkuð af þessari forvitnilegu einingu.

Einhver þarna úti með aðrar kenningar? Er mögulega einhver sem kannast ekki við að leika þennan samkvæmisleik á ferðalögum erlendis?

• Ef flugslys væru mun algengari en þau eru í dag, myndu þau ekki vera eins áberandi í fréttum. Fólk fengi þá á tilfinninguna að þau væru sjaldgæfari og væri ekki eins hrætt við að fljúga.
• Eldgos teljast yfirleitt fréttnæm, en á Ítalíu er eldfjallaeyja sem heitir Stromboli. Hún hefur gosið nær samfleytt í a.m.k. 2.000 ár. Hún hefur aldrei verið í fréttum.
• Mannskæðasta stríð samtímans er í Kongó þar sem nærri 40.000 manns deyja í hverjum mánuði af völdum stríðsins – miklu meira en í Írak og m.a.s. Darfur. Þannig er það búið að vera undanfarin 10 ár.

Það er margt sem ræður fréttavali, en í grunninn þykja óbreytt ástand og langtíma breytingar ekki fréttnæm. “Fréttir” eru stakir, ólíklegir atburðir sem rúmast innan 24 tíma hrings fréttamiðlanna. “Ljóti” heimurinn sem fréttirnar sýna er það versta í almennt þokkalega friðsömum og fallegum heimi. Það er ekki fyrr en við förum að sjá mikið af góðum fréttum sem við ættum virkilega að fara að hafa áhyggjur!

Smá viðbót við pistilinn um öfgana í umræðunni um global warming.

Glottandi menn hafa ítrekað sagt mér að Prius-inn sé í raun og veru alls ekki umhverfisvænni en Hummer – satt að segja mun verri – og að auki kosti hann meira en aðrir bílar sömu stærðar.

Ég kafaði aðeins í málið.

Best þekkta “rannsóknin” um “raunveruleg umhverfisáhrif” Prius var framkvæmd af lítið þekktu en hagsmunatengdu markaðsrannsóknafyrirtæki í Bandaríkjunum. Þessi grein hefur verið hrakin af Toyota sjálfum (vitanlega), en með tilvitnunum í heldur virtari stofnanir á borð við MIT. Þessi (langa) grein er ágætis úttekt á málinu frá báðum hliðum.

Sjálfur ek ég á Prius og veit af reynslu að hann eyðir rétt rúmlega helmingnum af því sem fyrri bíll (Corolla) gerði. Prius kostar “út úr búð” hér á landi meira en Corolla, en minna en Avensis, enda liggur hann á milli þeirra í stærð. ERGO: hann er ekki dýrari.

Ég er ekki í nokkrum vafa um að innan 10 ára verða nær allir bílar búnir einhvers konar “hybrid” búnaði, þ.e. búnaði sem nýtir þá orku sem fer til spillis í öðrum bílum við hraðabreytingar – og sá búnaður mun að sjálfsögðu þróast eins og önnur tækni.

Þessi umræða er því litlu skárri en sú um “Global Warming”. Enn á ný kemur í ljós að heimurinn er hvorki svartur né hvítur, en það eru einu sjónarmiðin sem fá að heyrast.