Guðjón Már félagi minn hefur verið að vinna frábæra vinnu með Hugmyndaráðuneytið undanfarna mánuði, ásamt öllu því hæfileikaríka fólki sem hefur gefið sig að verkefninu með honum.
Hann er núna búinn að setja saman myndbönd sem lýsa þem hugmyndum sem þar hafa myndast um nauðsyn þess að Íslendingar hafi framtíðarsýn og hvernig endurreisn og uppbyggingu hér gæti verið háttað næstu ár.
Þetta er algert skylduáhorf fyrir alla sem láta sig framtíð Íslands einhverju varða:
Ég hef alltaf haft þann djöful að draga að þurfa að mynda mér mínar eigin skoðanir og geta ekki bara fylgt einhverri línu.
Gróft á litið aðhyllist ég kapítalisma og frjálshyggju þó ég hafi efasemdir um þær útfærslur sem beitt hefur verið síðustu áratugi. Ég trúi því samt að með breytingum og aðlögun muni þessar grunnstefnur mæta öðrum helstu lífsgildum mínum, þ.e.: jafnrétti, heiðarleika og varfærinni nýtingu náttúruauðlinda.
Þegar liðið hefur að kosningum hef ég reynt að átta mig á því hvaða flokkur eða framboð mér finnst líklegastur til að veita þessum lífsskoðunum mest brautargengi. Að vandlega íhuguðu máli, þá sýnist mér að í kosningunum eftir viku sé atkvæði mínu best varið til VG! Hvernig í ósköpunum má það vera?
Hér er smá úttekt á þeim kostum sem ég tel yfirhöfuð koma til greina, svona nokkurnveginn í vinsældaröð eins og hún er í kollinum á mér núna:
Ef síðustu 5 ár hafa kennt okkur eitthvað, er það hversu óholl óhófleg áhersla á einstök verkefni eða greinar getur verið. Álversframkvæmdirnar fyrir austan settu af stað atburðarásina sem styrkti krónuna, blés út bankana og sprakk svo fyrir hálfu ári síðan. Eftir stöndum við með sama kaupmátt og fyrir framkvæmdirnar (og fallandi), margfalt meira atvinnuleysi (og vaxandi), miklu meiri skuldir (og óvissu), gjaldmiðil í henglum og það að 80% af raforkuframleiðslu okkar (og vaxandi) fara í starfsemi sem við erum að öllum líkindum að borga með þessi misserin. Á sama tíma náði önnur heilbrigð uppbyggingarstarfsemi ekki að njóta sín. Með Helguvík og Bakka er eins og menn ætli að lækna sárið á hálsinum með sömu fallexinni og Samfylkingin í þetta sinn í broddi fylkingar. Jæks!
Í Evrópumálunum er ég efasemdamaður. Ekki andvígur, en afar varkár. Ég er ekki einu sinni sannfærður um að það sé rétt að fara í aðildarviðræður til að skoða hvað er í boði á meðan við erum “hnípin þjóð í vanda”. Við munum þurfa að komast upp úr mestu lægðinni á eigin spýtur og þó að stefnan inn í Evrópusambandið eyði etv. einhverri óvissu núna, þá munum við ekki fá að ganga þar inn fyrr en við þurfum ekki lengur á því að halda. Þegar þar að kemur eru framtíðarhorfur okkar bjartar hvort sem er utan eða innan sambands og það hversu ólíkt Ísland er Evrópu almennt (ég læt mér nægja að nefna aldurssamsetningu og auðlindir) fær mig til að efast um að okkar hag sé best borgið þar. Reyndar hef ég, eins og sagt var í upphafi, efasemdir um framtíð þeirrar tegundar hagfræði sem stunduð hefur verið um nær allan heim síðustu áratugi og held því að Evran eigi sér ekki framtíð frekar en aðrir gjaldmiðlar þeirrar stefnu. Evran er því slæm sem meginrök þess að ganga í sambandið.
Loks þykir mér Samfylkingin hafa komist fulllétt frá þeirri ábyrgð sem hún ber sem annar tveggja stjórnarflokka í lokaaðdraganda hrunsins, þegar enn voru ótal tækifæri til að lágmarka skaðann.
Heimurinn er orðinn býsna öfugsnúinn þegar það þarf vinstra fólk til að taka til í ríkisfjármálunum eftir þenslu og hagstjórnarmistök hægri manna! En þannig er það og ég held að þau séu rétta fólkið til þess. VG mun komast upp með að lækka laun ríkisstarfsmanna, sem er mildasta og um leið áhrifaríkasta aðgerðin til að skera þar niður til skemmri tíma. Sjálfstæðisflokkurinn myndi aldrei geta það. Ekki þarf að óttast aukningu ríkisumsvifa þar sem þau eru nær alger eftir þjóðnýtingu bankanna í haust hvort eð er.
Ég viðurkenni að ég er hræddur við gífuryrði Atla Gíslasonar um aðgerðir gegn auðmönnum og óttast Lilju Mósesdóttur sem helsta hugmyndafræðing þeirra í peningamálum. Ég er heldur ekki sáttur við barnalega afstöðu Guðfríðar Lilju og Kolbrúnar Halldórsdóttur í mörgum málum, en það er að mestu skaðlaust. Flokkurinn sem verður með þeim í stjórn mun vonandi forða okkur frá stærstu axarsköftunum.
Að lokum má hugga sig við það að næsta Ríkisstjórn mun áreiðanlega ekki endast meira en eitt kjörtímabil – ef hún þá nær því – og þá verður að öllum líkindum orðin dugleg endurnýjun í pólitíkinni í heild. Þá getur maður mögulega kosið eitthvað sem manni raunverulega hugnast!
Sem sagt: X-V og beita útstrikunarpennanum óspart.
Svo mörg voru þau orð. Nú er það ykkar að snúa sannfæringu minni 🙂
Ég hef ýjað að því alveg frá því á fyrstu dögunum eftir hrun, en ég verð sífellt vissari í minni sök: Mikið óskaplega höfðum við gott af þessu bankahruni.
Þjóðfélagið var orðið fársjúkt og það virðist sama hvar stungið er á sárin, alls staðar vellur gröfturinn út. Viðskiptalíf og stjórnmál hafa auðvitað alltaf verið samofin á Íslandi, en síðustu ár virðist sá vefnaður hafa tekið á sig nýjar og ljótari myndir. Kolkrabbar og smokkfiskar eru eftirsóknarverð gæludýr við hliðina á þeim sem virðast hafa gengið hér laus.
Líklega hefur þetta gerst í einhverskonar viðleitni stjórnmálaaflanna til að halda í völdin í breyttum heimi – heimi sem þau breyttu sjálf. Stjórnvöld hverra stefna átti að standa fyrir “frelsi til athafna” og minnkandi afskipti ríkisins, voru ekki staðfastari í trúnni en svo að undir þeim þöndust umsvif ríkisins út, skattheimta jókst (jú víst: hlutfall fjárlaga af þjóðarframleiðslu hefur farið stighækkandi allar götur síðan 1980 og líklega mun lengur). Frelsi til athafna hefur reyndar verið mjög rúmt – helst til rúmt reyndar – hjá þeim sem velþóknun hefur verið á.
Til að byrja með virðast menn hafa haldið að þeir gætu stjórnað umræðu og atburðarás eftir bankahrunið eins og hverri annarri – enda þaulvant fólk á ferð: Höldum okkar striki – engin þörf á iðrun eða yfirbót. Afsökunarbeiðni er veikleikamerki. Gerum ekki neitt og vandamálið hverfur. Álver og virkjun stoppa í gatið. Aukum þorskkvótann. Finnum olíu. Biðjum góðan Guð um að blessa okkur.
En í þetta sinn voru afglöpin of stór og skrattinn er við það að verða laus. Allskyns rannsóknarnefndir sem sumar hverjar eru m.a.s. skipaðar “röngu fólki” – jafnvel útlendingum – hafa nú aðgang að allskyns skjölum og krafan um gegnsæi og heiðarleika er að verða býsna óþolandi. Það er meira að segja talað um að það sé göfugt að kjafta frá hlutum sem gætu skipt máli. Einhverjir eru m.a.s. farnir að gera það. “En þá gæti sannleikurinn komið í ljós!” Það má auðvitað ekki undir nokkrum kringumstæðum gerast.
Styrkveitingar til Sjálfstæðisflokksins í lok árs 2006 eru bara toppurinn á ísjakanum. Ímyndið ykkur hvað á eftir að koma í ljós þegar menn fara að skoða í kjölinn hvernig staðið var að einkavæðingum síðustu tveggja áratuga, þegar fjármál í prófkjörsbaráttu verða skoðuð, þegar hagsmunatengsl byggingarfyrirtækja og skipulagsyfirvalda verða skýrari, þegar bókhald áranna 2000-2005 verður opnað. Já eða 2008 – það væri nú a.m.k. fróðlegt að sjá það.
Einhvernveginn grunar mig að það séu fá stjórnmálaöfl sem einhver völd hafa haft sem munu koma alveg hrein útúr þessari lúsaskoðun. Það virðist bara enginn átta sig á því að fólk er tilbúið að fyrirgefa, það vill bara sjá iðrun og heyra sannleikann. Sá flokkur sem kemur fram að fyrra bragði og segir okkur allar svæsnu sögurnar af sjálfum sér er sá sem við eigum eftir að treysta mest hér eftir. Því verra því betra – eða þannig. Stigiði fram og segið: “Sjáið allan skítinn okkar – svona vorum við, en nú höfum við sagt skilið við það fólk og þær hugmyndir og horfum fram á veginn”. Þetta mun kalla á frekari játningar og frekari mannfórnir, en það er ekki hægt að ganga “hreint til verks” með skítinn upp á bak.
Framsókn var næstum búin að fatta þetta, enda líklega með eina erfiðustu fortíðina. Skipti um forystu, lofaði góðu, en svo var kippt í gamla þræði sem augljóslega lágu víða um flokkinn og þoldu ekki of miklar breytingar. Þeirra tækifæri liggur samt í uppgjöri við fortíðina, þeir gætu líklega ennþá skorað ein 10% með stórsókn í heiðarleika.
Aðalatriðið framundan er auðvitað uppbyggingin. En við vitum ekki hverjum við getum treyst fyrir þeirri uppbyggingu með okkur. Þeim flokki sem gerir upp fortíðina með mest afgerandi hætti er trúandi til að standa að uppbyggingu sem byggir á nýjum gildum: gegnsæi, heiðarleika og trausti. Þessar kosningar snúast varla einu sinni um stefnu, bara að finna einhvern sem maður treystir nokkurn veginn að sé ekki fyrst og fremst að hugsa um eigin hag.
Fyrir þá stjórnmálamenn sem fatta það ekki núna, verður fallið bara stærra seinna. Stjórnvöld og fólkið í landinu þarf að vera saman í liði við að byggja upp – annars gerist hér aldrei neitt. Gamla pólitíkin er búin að vera: málþóf, andúð á hugmyndum annarra og hannaðar atburðarásir eru svoooo “fyrir kreppu” (f.k.)
Ég hef sagt útlendingum frá því að á Íslandi sé stundum talað um “Blessað stríðið” til að útskýra fyrir þeim hvers konar grundvallarbreytingar seinni heimsstyrjöldin hafði á íslenskt samfélag. Stríðinu fylgdi hér gríðarleg lífskjarabót og Ísland náði á örskömmum tíma svipaðri stöðu og þjóðirnar í kringum okkur sem ekki svo löngu áður höfðu virst heilli öld á undan okkur.
Ég ætla að leyfa mér að spá því að innan tíu ára verði farið að tala um “blessað bankahrunið” og þær góðu breytingar sem það hafði í för með sér, þegar Ísland tók forystu í gegnsæi og heiðarleika eftir “móralskt stríð” undangenginna ára.
Just finished my previously mentioned presentation on Icelandic energy data. Some 250-300 people showed up – mostly to listen to John Perkins obviously.
Interesting audience to say the least, but a lot of fun!
My DataMarket piece went well – and putting it together at least helped me put some things in perspective. The slides are included below. As before, full screen viewing is recommended. Enjoy:
I have been invited – on behalf of DataMarket – to give a presentation at the University of Iceland on April 6th.
The occasion is a small conference due to the visit of “Economic Hit Man” John Perkins to Iceland. Perkins is here to attend the premiere of “Dreamland“, a documentary on the effects that large-scale energy projects – especially for aluminum smelting – have had on the Icelandic economy and society in general.
My role will be to present data on the Icelandic energy sector and try to visualize some of the developments that can be seen in this data. I’ll try to cover some of the developments the film talks about, but also the obvious benefits that an abundance of renewable energy brings. I’ve already seen several data sets that give us laymen an interesting perspective on these things.
As a teaser I include below a few slides on the history of electricity generation in Iceland associated with key milestones in the building of our power plants. Be there on April 6th for more 🙂
(Full screen viewing recommended)
Nú eru a.m.k. fjögur embætti að rannsaka ýmsa þætti bankahrunsins:
Talsvert hefur verið talað um verkaskiptingu þessarra embætta, hæfi þeirra og aðra umgjörð, en eitt af því sem hefur komið mér á óvart er hversu lítið hefur verið rætt um sjálfar rannsóknaraðferðirnar.
Í mínum huga er það alveg skýrt að eitt af lykilatriðunum í því að árangur náist í þessum rannsóknum er mikil og vönduð beiting upplýsingatækni. Þetta snýr bæði að því að skilja stóru mynd þeirrar atburðarásar sem átti sér stað hér á undanförnum árum sem og að finna og upplýsa einstök mál. Ég óttast hins vegar að of fáir skilji hversu mikilvægt þetta atriði er og hef flugufregnir fyrir því að a.m.k. sum þessarra embætta átti sig engan veginn á þeim verkefnum sem þau standa frammi fyrir hvað þetta varðar.
Hér eru nokkrir punktar sem etv. hjálpa til við að skilja stöðuna:
Ef einhver hélt að svona rannsókn færi fram með aðferðafræði Matlock lögmanns með því að blaða í útprentum og afritum af pappírsskjölum, fingrafararannsókn og snjöllum yfirheyrslum á lykilvitnum, þá ættu ofangreindir punktar að sýna nokkuð glögglega að svo er ekki.
Ef ætlunin er að sanna – nú eða afsanna – kerfisbundið misferli, misræmi í afstemmingum, vísbendingar um óeðlileg verðbréfaviðskipti, samskipti aðila í tengslum við tiltekna atburði o.s.frv., þá verður það aðeins gert með býsna flókinni og sérhæfðri upplýsingatæknivinnu, mynsturgreiningum á stórum gagnasöfnum, leitarmöguleikum í hverskyns textagögnum og síðast en ekki síst þekkingu á þeim kerfum, aðferðum og starfsháttum sem viðgengust í bönkunum.
Til að taka af allan vafa um það, þá þykist ég alls ekki hafa þá þekkingu sem til þarf. Hana hefur reyndar varla nokkur einn maður. Við erum að tala um stórar og óhjákvæmilega dýrar aðgerðir, en án þeirra verður aldrei nema örlítið brot þessarar starfsemi rannsakað.
Ég vona að ofantaldir rannsóknaraðilar átti sig á þessu.
Að lokum eru hér örfá atriði sem mætti byrja á að skoða:
Bara nokkrar hugmyndir – fleiri vel þegnar.
Smá DataMarket nördaskapur í morgunsárið.
Hér er búið að teikna upp þróun 10 m.kr. láns frá 1. júlí 2007 (hátindi lánabólunnar okkar) m.v. þrenns konar mismunandi forsendur:
ATH: Ekki er tekið tillit til afborgana eða vaxta, bara þróun á höfuðstól m.v. gefnar forsendur.
Tölurnar á bakvið þetta (og þúsundir annarra hagvísa) verða fáanlegar í Gagnatorgi um íslenskan efnahag þegar þar að kemur.
Á sunnudaginn var fékk ég tækifæri til þess að kynna hugmyndir okkar DataMarket fólks um gögn og gegnsæi í Silfri Egils.
Viðbrögðin hafa verið stórgóð og gaman að þetta virðist hafa fallið í góðan jarðveg. Upptöku af innlegginu má finna hér að neðan.
Því miður tapast talsvert við það minnka vídeóið svona niður, en frásögnin vegur það upp að einhverju leiti.
Gögnin sem fram komu í kynningunni verða öll fáanleg á Gagnatorgi um íslenskan efnahag, þegar við hleypum honum af stokkunum. Á vef DataMarket má skrá sig til að fá tilkynningu þegar gagnatorgið lítur dagsins ljós.
Loks má geta þess að Háskóli Íslands hefur boðið mér að flytja erindi af svipuðum toga næstkomandi mánudag. Þá gefst tími til að fara heldur dýpra í málin og vonandi líka fyrir einhverjar spurningar og svör.
Fyrirlesturinn verður öllum opinn og hefst kl. 12:30, mánudaginn 9. mars í stofu 102 á Háskólatorgi. Nánari upplýsingar.
DataMarket mun sjá um fund Hugmyndaráðuneytisins á laugardaginn kemur.
Efnistökin verða gegnsæi, óhindrað aðgengi að upplýsingum og nýting gagna við upplýsta ákvarðanatöku , en þetta eru allt lykilatriði fyrir Næsta Ísland og raunar heiminn allan við að vinda ofan af vantrausti í stjórnmálum, fjármálum og fyrirtækjarekstri.
Farið verður í gegnum hvernig hægt er að breyta þurrum gögnum í gagnlegar upplýsingar og jafnvel hreina afþreyingu með myndrænni framsetningu og bættu aðgengi.
Hugmyndaráðuneytið sjálft verður krufið til mergjar og skoðað hvernig sprotafyrirtæki og frumkvöðlar geta nýtt og miðlað upplýsingum sér til framdráttar.
Fjallað verður um nýstárlegar aðferðir við “algert gegnsæi” í fyrirtækjarekstri og að lokum kafað ofan í gögn sem varpa ljósi á ris og fall íslenska hagkerfisins -gögn sem hefðu getað varað við þróuninni miklu fyrr ef einhver hefði verið að horfa á mælana.
Fundurinn verður haldinn á veitingastaðnum Balthazar við Ingólfstorg (áður Victor, sjá kort). Fundurinn hefst kl. 16:30 og er öllum opinn, en gott ef þeir sem ætla að mæta skrá sig á Facebook síðu samkomunnar.
Bætt við 22. febrúar 2009:
Kæra Jóhanna,
Hér er greinargerð sú sem stjórn Seðlabankans fór fram á með nýju frumvarpi til laga um Seðlabanka Íslands:
Þrjár stöður Seðlabankastjóra eru leifar gamalla tíma þegar stærstu stjórnmálaflokkarnir skiptu með sér æðstu embættum stofnana þjóðfélagsins. Þessar leifar eiga ekki heima í þeirri endurreisn sem nú þarf að fara fram.
Að auki hafa núverandi Seðlabankastjórar setið í gegnum eitt mesta efnahagshrun á Vesturlöndum. Rökstutt hefur verið að þeir hafi hvorki beitt réttri peningastjórnun né sinnt því eftirlitshlutverki sem þeim bar á þessum tíma. Traust á Seðlabankanum og Íslensku efnahagslífi verður því ekki endurheimt með sömu menn við stjórnvölinn.
Þú kannski lætur þetta ganga til þeirra sem báðu um það…
hjalli.com - Hjálmar Gíslason 