Þegar framtíð tölvutækninnar er rædd er vinsælt að mála dökkum litum. Segja að tölvurnar muni taka völdin, að tölvurnar muni taka störfin, að samskipti í gegnum tölvu muni útrýma mannlegum samskiptum og að þeir sem ráði yfir gögnum um okkur muni geta stjórnað skoðunum okkar, orðum og gjörðum.

Ég tek ekki undir neitt af þessu. Með því er ég ekki að stimpla mig inn sem bjartsýnismann, ég er – eins og ein mín stærsta fyrirmynd: læknirinn, samfélagsrýnirinn og gagnagoðið Hans Rosling sagði – gallharður möguleikamaður.

Möguleikarnir eru nefnilega óþrjótandi. Í gegnum tíðina hefur hver einasta tæknibylting verið útmáluð sem endilok heimsins eins og við þekkjum hann. Og þegar mönnum hefur verið bent á það, hafa þeir í hvert einasta skipti sagt: “Já, en núna er þetta öðruvísi”. Fjórða iðnbyltingin er ekkert öðruvísi. Hún er enn eitt skrefið sem mun færa okkur betri heim, betri lífsskilyrði og meira frelsi til að sinna nýjum og merkilegari verkefnum. Gervigreind mun gerbylta krabbameinsgreiningu og seinna krabbameinsrannsóknum, þannig að við munum þurfa að finna eitthvað nýtt til að deyja úr. Gervigreind mun vissulega “taka af okkur” mikið af störfum hversdagsins, en á móti skapa tíma til að sinna bóklestri, listsköpun og frjálsri hugsun. Með henni verða líka til ný störf sem líklega munu að miklu leyti snúast um umönnun og mannleg samskipti af ýmsum toga og virðing slíkra starfa vaxa. Því ber að fagna.

Tæknin mun líka halda áfram að skapa tíma til að slæpast. En við höfum gott af því að slæpast. Okkur langar innst inni til að slæpast og oft gerast góðir hlutir einmitt þegar við leyfum okkur það. Í gegnum tíðina hafa margir þeirra sem hafa haft hvað mest fram að færa til framfara í tækni, vísindum og listum einmitt verið þeir sem fengu tækifæri til að slæpast. Leonardo da Vinci, Isaac Newton og Ada Lovelace voru öll fólk sem nutu þess að fá að slæpast. Og við njótum ávaxtanna.

Þetta þýðir auðvitað ekki að allt sé fullkomið, eða að frábær framtíð sé sjálfsögð og sjálfgefin. Því fer fjarri. Þetta þýðir ekki heldur að við eigum að horfa framhjá vandamálum sem þarfnast úrlausnar, stórum sem smáum. En án trúar á því að þau verði leyst og að framtíðin geti orðið betri verður hún það aldrei.

Við þurfum að ræða siðferðilegar spurningar varðandi gervigreind. Við þurfum að ræða hvað vernd persónuupplýsinga þýðir á tímum samfélagsmiðla og umfangsmikillar miðlægrar gagnasöfnunar. Við þurfum að ræða valdið sem tæknirisar samtímans hafa með aðgangi sínum að slíkum upplýsingum og valdið sem þeir hafa til að stjórna því hvaða upplýsingar við sjáum og lesum.

Allt þetta eru áskoranir sem við þurfum að takast á við, en þetta eru ekki í eðli sínu byltingar ólíkar þeim sem urðu þegar prenttæknin var fundin upp, þegar gufuaflið ruddi sér til rúms eða þegar verksmiðjuvædd fjöldaframleiðsla tók yfir sífellt meira af viðfangsefnum verkamanna. Allt voru þetta tæknibreytingar sem höfðu í för með sér miklar samfélagslegar breytingar, en allar leiddu þær til lengri tíma til betri heims og betra lífs fyrir þorra mannkyns. Það gerðist ekki að umsvifalaust, né af sjálfu sér, heldur yfir allnokkurn tíma fyrir tilstuðlan öflugrar gagnrýni, nýrra laga og reglugerða og nýrrar hugsunar með breyttri tækni og samfélagsgerð.

Tæknin er ekki áhyggjuefni og framþróun hennar verður ekki stöðvuð. Í tækninni felast stórkostleg tækifæri en jafnframt krefjandi úrlausnarefni. Stærsta úrlausnarefnið er samt sem áður ekki tæknilegt. Það er að svara því hvaða samfélagsgerð tryggir að allir njóti þeirra ávaxta sem tækniframfarirnar hafa í för með sér og að tryggja að sú samfélagsgerð verði ofan á. Hingað til hefur mannkyninu borið gæfa til að gera það við hvert byltingarkennda framfarastigið á fætur öðru og ég hef óbilandi trú á að við gerum það áfram.

Þessi pistill var skrifaður sem hugvekja og lokaorð í bókinni “Tölvuvæðing í hálfa öld – Upplýsingatækni á Íslandi 1964-2014” sem Skýrslutæknifélag Íslands gaf út 2018.

Rithöfundurinn William Gibson sagði eitt sinn að framtíðin væri komin, henni væri bara ekki jafnt dreift. Við fyrstu sýn virðist þetta auðvitað fáránlegt, en hvað tækniþróun varðar er þetta dagsatt: Það sem er þegar orðið hversdagslegt sums staðar í heiminum er enn ár eða áratugi frá því að raungerast annars staðar, og það sem hægt er að sjá á tilraunastofum leiðandi rannsóknastofnana, í rannsóknarsetrum stórfyrirtækja og bílskúrum sprotafyrirtækja eru stundum hlutir sem eiga eftir að hafa mikil áhrif á líf okkar allra. Framtíðin er komin þar, hún á bara eftir að komast til okkar hinna.

Hér eru fimm angar framtíðarinnar sem ég held að eigi eftir að verða áberandi árið 2017:

• Sjálfkeyrandi bílar: Það eru enn 5 ár í að alsjálfvirkir bílar verði í umtalsverðri og almennri notkun á tilteknum svæðum í heiminum og 10 ár þangað til sá veruleiki nær hingað til lands. En það þýðir ekki að tæknin sem þeir byggja á skili sér ekki til okkar hraðar. Hún er raunar þegar farin að gera það. Bílar koma með sífellt fleiri skynjurum og myndavélum sem aðstoða ökumanninn með hljóðmerkjum og betri yfirsýn. Næsta skref eru bein inngrip í aksturinn: „Cruise control” sem tekur mið af hraða umferðarinnar í kringum sig, leiðrétting akstursstefnu ef bíllinn rásar ómarkvisst yfir á næstu akgrein og bein inngrip ef bíll lenti í blinda blettinum, eða það stefnir í árekstur. Þetta magnaða myndband hér að neðan sýnir t.d. hvernig Tesla-bíll á sjálfstýringu sér fyrir hættu og grípur til öryggisráðstafana áður en ökumaðurinn hafði nokkra möguleika á að átta sig á því að einhver hætta væri á ferðum. Tækni af þessu tagi eigum við eftir að sjá í jafnvel ódýrari bílum frá og með komandi ári.

  Fyrsta verulega útbreiðsla bíla án ökumanna verður líklega í vöruflutningabílum. Vöruflutningar eru að mörgu leyti auðveldara úrlausnarefni en hin fjölbreyttu not einkabílsins. Annað sem gæti flýtt fyrir þessari þróun eru öryggismál. Í kjölfar hryðjuverkanna í Nice og Berlín er vel hugsanlegt að þess verði krafist fyrr en síðar að hægt sé miðlægt að grípa inn í akstur – eða að minnsta kosti drepa á – flutningabílum við tilteknar kringumstæður, s.s. þjófnað eða hreinlega ef bílinn reynir að aka nálægt skilgreindum öryggissvæðum.

• Tekist á við falsaðar fréttir: Dreifing á villandi og hreinlega fölsuðum fréttum og upplýsingum komst í hámæli á árinu 2016, sérstaklega í tenglsum við forsetakosningarnar í Bandaríkjunum og Brexit kosninguna í Bretlandi. Við Íslendingar eigum okkar fulltrúa á þessu sviði eins og öðrum, en það er önnur saga.

  Það eru margvíslegar áhugaverðar siðferðisspurningar í þessum efnum sem ekki verða leystar með tækninni, en flestum ber þó saman um að það sé eðlilegt að vekja athygli á því ef efni sem sett er fram í fréttaformi er beinlínis uppskáldað eða rangt farið með mál í grundvallaratriðum. Að mörgu leyti minnir þetta vandamál á ruslpóst sem fór langleiðina með að eyðileggja tölvupóst sem samskiptaleið í lok síðustu aldar (meira en 90% allra póstsendinga voru ruslpóstur) og „falskar“ leitarniðurstöður sem gerðu bestu leitarvélar vefsins, s.s. AltaVista, Hotbot og Yahoo ónothæfar um svipað leyti. Í báðum tilfellum var lausnin svipuð: Samtvinnun „mannlegra“ upplýsinga og sjálfvirkra algríma. Google á tilvist sýna hreinlega að þakka yfirburðum í að takast á við síðarnefnda vandamálið.

  Lausnin á dreifingu villandi upplýsinga verður líklega með svipuðum hætti. Efni sem er augljóslega bull verður síað í burtu alfarið (nema etv. fyrir þá sem kjósa að sjá það sérstaklega) og grunsamlegt efni merkt sérstaklega eða sett í sérstakt „hólf“, ekki ólíkt því sem við þekkjum flest með ruslpóst úr tölvupóstinum okkar. Facebook er þegar farið að gera tilraunir með þetta sem lofa góðu.

• Tæknirisarnir sífellt líkari: Munurinn á stærstu tæknirisum samtímans fer sífellt minnkandi. Þó Amazon, Google, Microsoft og Apple eigi uppruna sinn í afar ólíkum geirum og meginstarfsemi þeirra sé enn nokkuð ólík er sífellt meiri skörun á milli þeirra. Amazon var upphaflega bókabúð, en er nú heimsins stærsti sölu- og rekstraraðili gagnavera. Apple byrjaði sem tölvuframleiðandi, en leggur nú ekki síst áherslu á endursölu hugbúnaðar í gegnum App store. Google var leitarvél (og auglýsingasali), en hefur hellt sér á fullt í símaframleiðslu. Og staðnaði hugbúnaðarrisinn Microsoft er að verða „kúl“ aftur með verkefnum eins og HoloLens, kaupum á LinkedIn og ótrúlega vel heppnaðri yfirfærslu á mjólkurkúnni Office yfir í skýjaþjónustuna Office 365. (a.m.k. viðskiptalega).

  Allir þessir aðilar framleiða nú farsíma, allir bjóða upp á „cloud computing“ þjónustu, a.m.k. 3 þeirra eru að gera tilraunir með sjálfkeyrandi bíla og allir bjóðast til að geyma myndir og önnur persónuleg gögn í misgóðum vefþjónustum. Facebook nálgast svo þennan hóp úr enn einni áttinni.

  Þessi þróun mun halda áfram og pressan er að mörgu leyti á Apple, sem er nú stærsta fyrirtæki heims, en svolítið að „missa kúlið“. Undir stjórn Steve Jobs gerði Apple ekki bara kúl hluti, Apple gerði hluti kúl. Tim Cook hefur ekki – frekar en aðrir – sömu hæfileika og Jobs í því og nýlegar vörur á borð við úrið Apple Watch og nýjustu útgáfur af iPhone hafa ekki staðið almennilega undir væntingum. Apple mun líklega leggja mikið upp úr 10 ára afmælisútgáfu iPhone sem væntanleg er á árinu. Ef þeir finna ekki kanínu í þeim hatti spái ég því að Google sigli hægt og rólega fram úr þeim á næstu 1-2 árum í bæði markaðsvirði og áhrifum.

• Viðbættur veruleiki og sýndar-: Í tæknispánni í fyrra talaði ég um sýndarveruleikann og ekki síst hlut íslenskra fyrirtækja í framvarðarsveit þar. Útbreiðsla sýndarveruleikatækja hefur ekki verið jafn hröð og bjartsýnustu spár sögðu til um, en allir helstu framleiðendur á þessum markaði stigu stór skref á árinu og hvert skref sýnir betur möguleika tækninnar. Allir framleiðendurnir eiga þó eftir 2-3 ítranir í viðbót þangað til þessi tæki eiga möguleika á almennum markaði. Gefum þessu 3-4 ár.

  Microsoft kom líka nokkuð á óvart með HoloLens-tækninni sinni sem er á sviði „viðbætts veruleika“ (e. augmented reality) sem blandar saman þrívíðum hlutum og stafrænum heimi tölvunnar við raunveruleikann og þannig „birtast“ hlutir í umhverfinu sem eru alls ekki þar. HoloLens er ekki enn komið á almennan markað og Microsoft hefur ekki gefið út hvenær svo verður, en tæknin er lygilega góð. Sýndarveruleikatæknin er umfram allt leiktæki, en viðbættur veruleiki á talsvert fleiri og augljósari praktísk not, allt frá heilbrigðisgeiranum til hermennsku (sem er auðvitað ekki praktík, en þið skiljið hvað ég á við) og skrifstofuvinnu til iðnaðarsmíða. Það er ekki ólíklegt að það eigi eftir að flýta þessari þróun eitthvað.

  Í þessum geira er líka sprotafyrirtækið Magic Leap sem mikið „hæp“ hefur verið í kringum. Fyrirtækið hefur fengið stjarnfræðilegar upphæðir í fjármögnun og lofsamlegar umsagnir frá sumum af virtustu tæknifrömuðum heimsins, en einhvernveginn finnst mér fyrirtækið líklegt til að verða fórnarlamb ofurvæntinga sem ekki verður vinnandi vegur að standa undir. Eða ég hef rangt fyrir mér og það er alger bylting í afþreyingu og samskiptum á næsta leyti. Umfjöllun Wired um fyrirtækið er í öllu falli þess virði að lesa og láta sig dreyma.

• Á Íslandi – Quiz-up áhrifin og fleira: Á Íslandi ætti að verða bæði uppskera og sáning í sprotageiranum. Við ættum að fara að sjá talsvert meira til þeirra fyrirtækja sem stóru sjóðirnir þrír: Frumtak II, SA Framtak og Eyrir Sprotar hafa verið að fjárfesta í, og einhver fyrirtæki úr fyrri sjóði Frumtaks eru líkleg til að fá einhvers konar „exit“ fljótlega. Það er að sumu leyti óheppilegt að þessir sjóðir hafi allir farið af stað á nákvæmlega sama tíma. Hefðu mátt vera 1-2 ár á milli þeirra til að sjá betri dreifingu í svona fjárfestingum. En sannarlega betra að hafa þá en ekki! Svo er að fara af stað nýr sjóður – Crowberry Capital – með örlítið aðrar áherslur sem mun hjálpa til við frumfjármögnun fyrirtækja. Það sama gildir um hinn nýja styrkjaflokk Tækniþróunarsjóðs – Vöxt – en hvort tveggja mun hjálpa til við að brúa gat sem hefur verið í íslenska fjármögnunarumhverfinu. Aflétting hafta á líka að hjálpa, þannig að heilt yfir hefur fjármögnunarumhverfi sprotafyrirtækja aldrei verið betra hér á landi.

  Það gætir þó svolítilla „ruðningsáhrifa“ frá ferðageiranum um þessar mundir, bæði í því að hann dregur til sín fólk úr tæknigeiranum eins og öðrum, en ekki síður í gengi krónunnar sem hefur fært Ísland í mjög dýran flokk þegar kemur að hugbúnaðarstörfum. Þetta hefur allt áhrif, og ekki síst eru þessar sífelldu hag- og gengissveiflur til trafala við uppbyggingu í geiranum. Mikill kostnaður, sem útleggst í raun sem há laun á alþjóðlegan mælikvarða, er ekki endilega vandamál. Að mörgu leyti ættum við að líta á það sem kost – en sveiflur endanna á milli á kostnaðarskalanum á örfáum árum gerir alla áætlanagerð erfiða og uppbygginguna ómarkvissa.

  Við eigum við eftir að sjá nokkur ný sprotafyrirtæki spretta úr þeim jarðvegi sem endalok starfsemi Plain Vanilla á Íslandi skilur eftir sig. Þar er fólk sem hefur öðlast mikilvæga reynslu af alþjóðlegri sprotastarfsemi, myndað tengsl og skilning á því hvað þarf til að byggja upp og reka lausnir af skala sem fá ef nokkur íslensk fyrirtæki hafa áður gert. Þrátt fyrir endalokin, þá mun QuizUp áhrifanna gæta lengir, rétt eins og OZ-áhrifanna gætir enn frá því 15 árum fyrr.

Það stefnir með öðrum orðum í spennandi tækniár að venju og með vísun í orð Gibsons hér í upphafi get ég ekki beðið eftir að framtíðin dreifi betur úr sér.

Gleðilegt tækniár.

— — —

Fyrst birt á Kjarnanum.

Ég hef stundum (2006, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015) gert það að gamni mínu í upphafi árs að spá fyrir um hluti sem muni einkenna komandi ár í tæknigeiranum, þá sérstaklega frá íslensku sjónarhorni.

Þetta hefur gengið upp og ofan og dæmi hver fyrir sig, en ég er að minnsta kosti ekki enn af baki dottinn. Hér koma nokkur atriði sem ég tel að muni einkenna komandi ár:

• Gervigreind: Það eru vægast sagt ótrúlegir hlutir að gerast í heimi gervigreindar þessi misserin. Þetta á eftir að vera stóra sagan í tækniheiminum öllum á komandi árum og á eftir að hafa áhrif á allt! Ég ætla bara að nota stóru orðin: Þetta mun hafa að minnsta kosti jafn mikil – ef ekki meiri – áhrif á heiminn en tilkoma internetsins.

  Í stuttu máli er það sem hefur gerst að menn eru að ná svo góðum tökum á djúpum tauganetum (e. deep neural networks) að það jafnast á við getu mannsheilans þegar kemur að tilteknum, afmörkuðum verkefnum. Auðveldast er að hugsa þetta þannig að allt sem menn geta þjálfað sig til að gera “án umhugsunar” (hugsun sem á sér stað í “System 1” fyrir þá sem hafa lesið Thinking Fast and Slow eftir Kahneman) verður hægt að þjálfa tölvur til að gera – og í mörgum tilfellum betur en menn. Allt frá því að keyra bíla (sem raunar er svo gott sem leyst vandamál nú þegar), til þess að þekkja fólk á myndum, til þess að “diktera” talað mál jafn vel og mennskur ritari, til þess að greina sjúkdómseinkenni útfrá röntgenmynd. Allt!

  Þetta mun hafa gríðarleg áhrif og gerbreyta mörgu í okkar nánasta umhverfi á næstu 10 árum. Heilt yfir er þetta þróun sem er til hins góða, en það munu verða heilmikil samfélagsleg áhrif af því líka þegar fjöldinn allur af ósérhæfðum störfum verður betur leystur með tölvu en með fólki.

  Ég ætla ekki að halda því fram að áhrifin á nýhöfnu ári verði mjög áberandi. Þó munum við mörg hafa rekið okkur á eitthvað sem nýtir þessa tækni áður en árið er úti. Hins vegar verður þetta allra heitasta sviðið í nýsköpunarheiminum, og við munum sjá fjöldan allan af fyrirtækjum spretta upp sem nýta þessa nýju tækni, sem öfugt við margar fyrri tæknibylgjur byggir nær algerlega á opnum hugbúnaði. Kapphlaupið núna snýst að mörgu leyti ekki um tæknina sjálfa, heldur um bestu gögnin til að þjálfa þessa tækni til margvíslegra verka og þar er enn og verður talsvert um gögn í einkaeigu sem munu gera þeim fyrstu og bestu kleift að eigna sér tiltekin svið í þessum geira.

  Mér vitanlega eru mjög fáir að veita þessu sviði athygli á Íslandi enn sem komið er, og er það mjög miður.

• Sjónvarp framtíðarinnar – loksins: Fyrir bráðum 10 árum skrifaði ég pistil sem nefndist “Afþreying framtíðarinnar“. Þar lagði ég útfrá þáttunum Rockstar Supernova þar sem “Magni okkar” dró þjóðina með sér í eitt af sínum alræmdu æðum. Undirliggjandi var þetta: Í framtíðinni mun línuleg dagskrá leggjast af og fólk horfa á það efni sem það vill, þegar það vill, með þeirri undantekningu að beinar útsendingar, hvort heldur frá íþróttaviðburðum, skemmtidagskrá eða fréttaviðburðum, sem og frumsýningar á vinsælu efni munu enn sameina áhorfendur og þá jafnvel í auknum mæli á heimsvísu en ekki bara innan landa. Þetta er auðvitað orðið að veruleika að allnokkru leyti, en stækkað útbreiðslusvæði Netflix er stórt skref í þessa átt. Bandaríski efnisrisinn HBO (sem framleiðir margar af vinsælustu þáttaröðum veraldar, allt frá Game of Thrones til Simpsons) steig líka skref í þessa átt á liðnu ári hér í Bandaríkjunum og fór að selja áskriftir yfir netið kapal- og útsendingarmiðlum. Ef þeir feta í fótspor Netflix og hefja dreifingu á heimsvísu, þá fyrst má Jón Gnarr fara að hafa áhyggjur af því að áskrifendur leiti til alþjóðlegra veitna, frekar en íslenskra dreifingaraðila.
• Íslenska VR-ið: Einn af spádómum síðasta árs var að við myndum heyra mikið frá íslenskum fyrirtækjum sem væru að fást við sýndarveruleika, og nefndi þar meðal annars Valkyrie leikinn frá CCP, Sólfar, Aldin og Mure. Það má segja að þetta hafi gengið eftir. CCP tók nokkuð afgerandi kúrs í þessa átt og fékk samhliða stærstu fjárfestingu sem íslenskt sprotafyrirtæki í tölvugeiranum hefur fengið, eða um 30 milljónir dollara frá hinum virta sjóði NEA. Skömmu síðar sást til Mark Suckerberg prófa og mæra Gunjack leikinn þeirra og hafa margir haft stór orð um þá upplifun sem hann er. Sólfar fékk jafnframt góða fjármögnun og hefur vakið athygli, einkum fyrir sýndarveruleikaupplifun af Everest*. Aldin og Mure hafa jafnframt verið að gera góða hluti og við munum heyra meira frá þeim báðum á árinu.

  Hér er því að verða vísir að þekkingarklasa á nýju og allspennandi sviði og vonandi að háskólarnir sem og stærri fyrirtæki innlend – og jafnvel erlend – sjái sér hag í að tengja sig þeirri þróun og efla hana þar með. Samspil sprotafyrirtækja, stærri fyrirtækja, háskóla og fjárfestingasjóða er akkúrat það sem þarf til að upphaf af þessu tagi festi rætur og beri ávöxt.

• Íslenska umhverfið: Heilt yfir er íslenska tækniumhverfið í ágætri stöðu og 2016 mun að líkindum bæta þar enn úr.
  • Létting gjaldeyrishafta mun hafa mikið að segja með möguleika íslenskra félaga til að sækja sér erlent fjármagn – og þá þekkingu sem því getur fylgt. Ég óttast þó að enn muni líða allmörg ár þar til hefðbundnir alþjóðlegir áhættufjárfestingasjóðir verði tilbúnir að fjárfesta í íslenskum félögum – og kemur þar reyndar fleira til. Þangað til svo er mun sá tími koma fyrr eða síðar í lífi flestra okkar nýsköpunarfyrirtækja að þau þurfa að koma móðurfélögum sínum, hugverkum og þar með stærstum hluta hagnaðar fyrir erlendis.
  • Mannekla er viðloðandi í hugbúnaðargeiranum og verður ekkert lát á miðað við allt það sem er í gangi. Þetta á ekki bara við um forritara, heldur nánast öll þau störf sem að hugbúnaðargerð, rekstri tæknifyrirtækja og svo auðvitað sölu og markaðssetningu tæknilausna. Enn eru of fáir að útskrifast úr þessum fögum þrátt fyrir mikla aukningu á undanförnum árum og eins eru þeir sem útskrifast ef til vill með helst til einsleita þekkingu. Eins er alveg stórundarlegt að enn sé mjög flókið og tímafrekt mál fyrir sérfræðinga á þessum sviðum að fá hér atvinnu- og dvalarleyfi komi þeir frá löndum utan EES.
  • Starfsemi alþjóðlegra fyrirtækja í þessum geira á Íslandi er nánast engin. Það er mikilvægt í bland við það sem hér sprettur upp að fólk hafi tækifæri að vinna hjá stórum, öflugum, alþjóðlegum fyrirtækjum. Bæði eykur það úrval starfa og möguleika fyrir fólk í geiranum, en ekki síður eykur það reynslu fólksins í tæknigeiranum af slíku umhverfi – með öllum sínum kostum og göllum – öllum til hagsbóta. Ég er stoltur af þeirri uppbyggingu sem Qlik hefur staðið fyrir hér eftir kaupin á DataMarket í fyrra, en við þurfum fleiri, stærri og fjölbreyttari fyrirtæki hingað til að skapa meiri breidd og “dínamík” í íslenska tækniumhverfið. Ég spái því að hafin verði vinna við að laða slík fyrirtæki hingað á árinu.
  • Stóru vaxtarfjárfestingasjóðirnir þrír Frumtak II, Eyrir Sprotar og Brunnur fjárfestu talsvert á nýliðnu ári, en eiga enn umtalsverða fjármuni sem þeir þurfa að koma í vinnu fyrr en síðar. Nú eru sjóðirnir komnir vel af stað og 2016 verður því líklega stærsta ár Íslandssögunnar þegar kemur að framtaksfjármögnun íslenskra tæknifyrirtækja. Húrra fyrir því!

* Tek fram að ég er hluthafi í Sólfari í gegnum fjárfestingasjóðinn Investa.

– – –

Upphaflega birt á Kjarnanum

Ég hef stundum dundað mér við að skoða sérstaklega ríkjandi strauma og stefnur í tæknimálum og gera “tæknispá” fyrir komandi ár með áherslu á Ísland. Þetta er auðvitað til gamans gert meira en nokkuð annað, en skerpir hugsanir manns og hugmyndir sem síðan getur nýst í leik og starfi í framhaldinu.

Spáin í fyrra birtist einmitt í Kjarnanum og heppnaðist nokkuð vel, þó – og þá sérstaklega þegar – ég segi sjálfur frá. Sumt gekk að nokkru eða öllu leyti eftir. Annað ætla ég engu að síður að halda mig við þó ef til vill hafi sumt reynst ganga hægar en ég hélt fram. Facebook mun til dæmis koma fram með greiðslulausn á árinu, annars má ég hundur heita!

Að því sögðu eru hér nokkur atriði sem ég hef trú á að muni setja mark sitt á tæknigeirann á Íslandi á árinu 2015:

• Sýndarveruleiki: Næsta útgáfa af sýndarveruleikabúnaði er að líta dagsins ljós. Það er býsna erfitt að lýsa því fyrir þeim sem ekki hafa prófað hversu sterkt þessi tækni grípur mann. Hljóð- og myndgæði eru orðin slík að heilinn gleymir fljótt að ekki er um raunveruleikann að ræða og tafarlaust viðbragð við hreyfingum höfuðs og líkama því sem næst fullkomnar blekkinguna. Nokkrir framleiðendur munu að öllum líkindum setja sýndarveruleikagræjur á almennan markað á þessu ári. Oculus Rift, sem hóf sögu sína á Kickstarter, en var keypt af Facebook á árinu sem leið á tvo milljarða bandaríkjadala, setti að mörgu leyti tóninn hér og er með mjög lofandi tækni, en Sony er þeim skammt að baki og Samsung nálgast markaðinn á talsvert annan hátt með áherslu á þráðlausa tækni. Það er enginn vafi í mínum huga að þessi tækni verður komin í mjög almenna notkun innan 3-5 ára, þó erfitt sé að spá um það nákvæmlega hversu hraður vöxturinn verður.

  Eins og með flesta nýja tækni þarf áhugavert efni og lausnir til að nýta tæknina og sýna hvað í henni býr. Allnokkur íslensk nýsköpunarfyrirtæki eru þegar farin að prófa sig áfram á þessu sviði. CCP greip Oculus Rift báðum höndum mjög snemma. Valkyrie leikurinn sem þeir útbjuggu og byggir á EVE Online heiminum er með vinsælustu sýniforritum fyrir þessa tækni nú þegar. Nokkur sprotafyrirtæki hafa líka þegar litið dagsins ljós á Íslandi sem vinna með þessa tækni og má ætla áhugaverðra hluta frá þeim á árinu. Þar á meðal eru Sólfar, Mure (sem nýlega fékk fjármögnun frá Eyri) og Aldin. Ég spái því að við eigum eftir að heyra mikið af þessum fyrirtækjum á síðari hluta ársins þegar nær dregur almennri dreifingu á þessum nýju sýndarveruleikalausnum.

• Rauntímavinnsla: Hafi síðustu ár verið ár gríðargagna (e. “Big Data”), þá eru þau næstu ár rauntímavinnslu á þessum gögnum. Tölvukerfi, allt frá stjórnkerfum vinnslulína í matvælafyrirtækjum yfir í viðskiptakerfi fjármálamarkaða framleiða gríðarlegt magn gagna. Hingað til hefur verið nógu krefjandi að ná að grípa þessi gögn og greina þau svo og vinna úr þeim eftir á. Eftir því sem tækninni til þess fleygir fram og reiknigetan verður meiri – í takti við lögmál Moores – er að verða raunhæfur kostur að vinna úr þessum gögnum og bregðast við í rauntíma, jafnvel með sjálfvirkum hætti. Þetta mun hafa í för með sér bætta þjónustu, aukna framleiðni og færri glötuð tækifæri í hvers kyns framleiðslu, sölu og þjónustu. Þetta svið hefur hlotið nafnið Operational Intelligence, sem nefna mætti “rekstrargreind” upp á íslensku. Að minnsta kosti eitt íslenskt sprotafyrirtæki – Activity Stream – hefur þegar náð umtalsverðum árangri á þessu sviði og líklegt að framsækin íslensk fyrirtæki munu byrja að huga að rekstrargreindarlausnum þegar á þessu ári.
• Sprotageirinn fær fjármagn: Þetta er nánast endurtekning á spádómi fyrra árs, en með vaxandi árangri íslenskra sprotafyrirtækja er loksins útlit fyrir að umtalsvert fjármagn fari að leita í nýsköpunargeirann. Annað væri eiginlega fráleitt. Lífeyris- og fjárfestingasjóðir innan fjármagnshafta geta varla haldið áfram að blása í fasteigna- og hlutbréfabólur innanlands án þess að einhverjum verði á endanum litið til þeirra stóru – en sannarlega áhættusömu – ávöxtunarmöguleika sem liggja í hraðvaxtarfyrirtækjum með alþjóðlegar áherslur. Þarna eru meira að segja tækifæri til að komast – að minnsta kosti óbeint – í tekjur og söluhagnað í erlendri mynt!

  Frá aldamótum hefur ekki verið um auðugan garð að gresja í fjármögnunarkostum fyrir sprota- og vaxtafyrirtæki og undanfarin misseri má segja að þar hafi verið nær alger þurrð þegar fjárþörfin er komin yfir fáa tugi milljóna króna. Nú er raunverulega útlit fyrir að það breytist. Nokkrir aðilar hafa verið að undirbúa stofnun áhættufjárfestingasjóða, hvern þeirra af stærðargráðunni 4-5 milljarðar króna. Ég spái því að tveir af þessum hópum nái markmiði sínu og verði þá þar með tveir stærstu sjóðir af slíku tagi sem settir hafa verið upp á Íslandi. Þetta mun breyta nýsköpunarlandslaginu verulega og gera íslenskum frumkvöðlunm kleift að reyna sínar hugmyndir hraðar og ákveðnar en hingað til hefur tíðkast.

  Sífellt fleiri aðilar í þessum geira eru líka að ná að mynda sterk tengsl við erlenda fjárfesta, bæði í Evrópu og í Bandaríkjunum. Slík tengsl geta undið hratt upp á sig ef vel gengur og eru allmörg dæmi um að nýsköpunarklasar hafi myndast hér og þar í heiminum í kringum eitt eða tvö sprotafyrirtæki sem náð hafa árangri og þar með beint kastljósi og tengslum “heim”.

• Plain Vanilla leggur allt undir: Spútnikfyrirtækið Plain Vanilla stendur í ströngu þessa dagana. Eins og fram hefur komið allt frá því að fyrirtækið tók inn stóra fjármögnun frá heimsþekktum fjárfestum í lok árs 2013, stefnir fyrirtækið á að breyta spurningaleiknum vel heppnaða – QuizUp – í samfélagsnet sem tengi saman fólk með sameiginleg áhugamál. Ef þeim tekst viðlíka vel til með þessa umbreytingu og þeim tókst með markaðfærslu leiksins í upphafi getur þetta verið ótrúlega stórt tækifæri. Áhættan er mikil, en það sem reynt er við er af svipuðu tagi og það sem Instagram, Snapchat eða WhatsApp hefur áður tekist: að ná með sterkum hætti til tuga eða jafnvel hundruða milljóna manna. Takist það – sem auðvitað er langt í frá gefið – mun “Thor” hugsanlega í alvöru standa frammi fyrir því að þurfa að svara spurningunni hvort hann sé til í að selja fyrirtækið fyrir milljarð dollara (spólið á ca. 4:10 í myndbandinu). Líklega hefur ekkert íslenskt sprotafyrirtæki áður staðið frammi fyrir jafn stóru tækifæri. Til að þetta gangi upp þarf ekki bara frábæra útfærslu, framúrskarandi markaðssetningu og sterka eftirfylgni, heldur líka heilmikla heppni. Þetta mun allt spilast út með einhverjum hætti núna á árinu og verður verulega spennandi að fylgjast með.
• Íslendingar læra alþjóðlega sölu og markaðssetningu: Það sem háð hefur flestum íslenskum tæknifyrirtækjum í gegnum tíðina er markviss og góð sölu- og markaðsstarfsemi. Mörg þeirra hafa verið með glimrandi góðar hugmyndir, fína tækni, pakkað þeirri tækni inn sem ágætum vörum en síðan klikkað algerlega á sölu- og markaðsstarfinu. Mér skilst reyndar að þetta sé að sumu leyti tilfellið í sjávarútveginum líka og margir sem telja að þar sé hægt að gera miklu betur, þó þar sé þetta starf auðvitað allt annars eðlis. Núna erum við hins vegar að læra þetta – og það hratt. Og það er allt að gerast í gegnum ferðamannaiðnaðinn. Fyrirtæki í þeim geira, allt frá flugfélögunum Icelandair og WOW niður í smáa ferðaþjónustuaðila eru að ná býsna góðum tökum á markaðssetningu á leitarvélum og samfélagsmiðlum og sölu í gegnum vefinn.

  Það verður ómetanlegt þegar þessi þekking fer að leita á önnur – og að sumu leyti gjöfulli – mið og íslensk fyrirtæki í tæknigeiranum, þar sem framlegðin getur verið margfalt meiri, fara að njóta krafta þeirra sem nú eru að læra þessi fræði “hands on” í ferðageiranum. Þetta mun nýtast íslenskum tæknifyrirtækjum vel, sérstaklega þeirri gerð tæknifyrirtækja sem einmitt eru ef til vill best til þess fallin að vera með stóran hluta eða jafnvel alla sína starfsemi á Íslandi, það er hugbúnaðarfyrirtækja á einstaklings- eða smáfyrirtækjamarkaði sem veita þjónustu sína alfarið yfir netið (e. SaaS).

Já, sannarlega áhugavert ár framundan í íslenska tækniheiminum. Gleðilegt tækniár, 2015.

Upphaflega birt á Kjarnanum